Foto

Twee goudkleurige boeken komen uit haar tas tevoorschijn. Ik schuif mijn stoel wat dichter naar haar toe zodat we samen kunnen kijken. Al een tijdje geleden beloofde ze me de fotoboeken van het ziekteproces van haar moeder mee te nemen. Nu is het zover. Ik sla het eerste boek open. Een prachtige foto van haar moeder, net in het begin van haar ziek zijn. Een mooie, oudere vrouw, sierlijke witte haren die een zilveren kroon lijken op een gezicht waarin de lijnen van de tijd staan afgetekend. De foto straalt leven uit. Moeder kijkt me aan, een kleine frons boven haar ogen.

Ik sla één voor één de bladen om. Op iedere bladzij een foto, achter elke foto een verhaal.
Een foto in het ziekenhuis, de longen zichtbaar op het scherm van de computer van de dokter. Duidelijk zichtbaar dat er iets goed mis is. Maar nog niets vergeleken met een foto uit het tweede boek die dochter erbij zoekt en ernaast houdt. Op die tweede foto is één long bijna helemaal aangedaan. Dit is slechts het begin van een lange weg, die ook zo snel ging.

Levenslust en loslaten

Er zijn foto’s die heel bewust genomen zijn, maar ook spontane foto’s. De dochter vertelt erover. Welk moment dat was, wat er gebeurde, hoe fijn het was dat door die foto’s iedereen van het grote gezin, elk weer met hun eigen leven en gezin, mee kon leven. Ik word geraakt door de plaatjes, de beelden, en het verhaal erachter. Wat een dappere, levenslustige vrouw, deze moeder en oma. Het genieten straalt ervan af op foto’s met haar kinderen en kleinkinderen. Ik zie haar ook kijken, niet vluchtig rondkijken, maar intens alles in zich opnemen. Deze vrouw kijkt en is zich bewust van wat er is en wat zij los moet gaan laten.

Op sommige foto’s zie je haar bijna denken. Haar blik, vol zorg, vol liefde. Wat houdt ze van haar man, haar kinderen en kleinkinderen. Haar dochter vertelt over haar worsteling. Over het verdriet dat er op momenten ook was. Momenten ná zo’n foto. Momenten waarop moeder zich gerealiseerd zal hebben dat het leven hier zou ophouden. Dat zij moest loslaten. Ogenblikken dat ze haar tranen de vrije loop liet en alleen wilde zijn.

Een foto van een omhelzing van een kleinkind. Het kleine meisje, een arm om oma’s nek. Foto’s van moeder in het ziekenhuis tijdens de behandeling. Kinderen en kleinkinderen om haar bed. Geen zieke of zielige vrouw, nee, een dappere, zo netjes mogelijk aangeklede vrouw die de behandeling doorstond.

Het is goed

De kanker neemt steeds meer ruimte in en op de foto’s zie je dat terug. Iets magerder, vermoeider, wat bleker. En dan toch weer een foto bij het aanrecht. Nog even dat gerecht uitproberen. Het ontroert me hoe deze moeder bij de dag geleefd heeft en er het beste van gemaakt heeft. Een onverwacht galweg-probleem zorgt voor spannende momenten. Een foto van een ambulance waarin moeder wordt weggebracht met hoge koorts. Zou dit het einde zijn? De volgende foto is in het ziekenhuis. Man en kinderen om het bed. Een hand van haar zoon op haar arm. Dochter vertelt over dit kostbare moment. Het moment waarop moeder kon zeggen dat als ze heengegaan zou zijn dat het ook goed geweest was. Wat bijzonder, deze zekerheid en wat mooi dat ze nog tijd hier krijgt. Tijd om te genieten, om te koesteren, om afscheid te nemen, om herinneringen achter te laten.

De volgende foto laat me lachen. Daar staat moeder, het ene moment nog doodziek, het andere moment weer thuis en dan natuurlijk de was ophangen. Dat moet wel gebeuren. Wat een vrouw, wat een kracht.

Op de foto’s wordt het winter. Er ligt zelfs sneeuw. Een foto met oliebollen. Het gezin bij elkaar in het nieuwe jaar. De dochter vertelt hoe sommige dingen te veel waren maar dat moeder toch ging, op wilskracht. Zou ze het geweten hebben, dat het de laatste keer was?

Getuigenis

En dan die laatste ziekenhuisbezoeken. Een laatste gesprek met de arts, een bloedtransfusie nog. Op de volgende foto’s wordt het steeds duidelijker hoe ziek moeder is. Ze heeft zuurstof nodig, ziet er slechter uit, en toch nog door willen. Die ene verjaardag vieren, ook al moet het dan bij haar thuis, ook al valt ze bijna in slaap op een ongezien moment.

Een foto van de dochter die op het orgel speelt. Daarnaast in het fotoboek een psalmvers dat moeder op een dag noemde:

Geloofd zij God, Die Zijn genade
Aan mij heeft groot gemaakt;
Die voor mijn welstand waakt:
Zijn oog slaat mij in liefde gade;
Hij wil mij heil bereiden;
Mij in een vesting leiden.
(Psalm 31:17)

Ik laat de woorden tot me doordringen. Wat een getuigenis, wat een geloofszekerheid. Het ontroert me. Deze vrouw, deze moeder en oma, ze wist wat haar bestemming was. Ook al is het een onmogelijke opgave om wat haar zo lief is hier op aarde los te laten, haar wacht een betere toekomst. Wat een prachtige woorden vol vertrouwen. God die haar zal leiden naar die plaats waar ziekte en dood overwonnen zullen zijn.

Afscheid

De laatste foto’s van een moeder die afscheid neemt van het leven. De laatste bos tulpen die nog gekocht werden. Dochter vertelt de verhalen van de laatste dagen, de laatste uren. Ze heeft het goed gevoeld, hoe dichtbij het einde was. En dan is daar dat onwerkelijke moment. Moeder Thuis, een lege plek in huis. Nog een paar laatste foto’s in het boekje. Foto’s die je misschien niet zo zou verwachten maar die in dit gezin, waar nog meer ziekte speelt, belangrijk zijn. Beelden van de begrafenis zodat een schoondochter die daar niet bij kan zijn omdat ze zelf zo ziek is. Ook deze foto’s spreken. Ik kijk ernaar en blijf ernaar kijken. Een moeder, op handen gedragen door haar zonen. Wat respectvol, wat een liefde. Maar ook, wat een leegte en pijn voor de achterblijvers.

Dan nog een laatste foto van het graf, de steen geplaatst. Dat is het laatste dat blijft. Een plek om nog te bezoeken, te herinneren. Een plek waar de dood het ogenschijnlijk gewonnen heeft, maar waarvan we mogen weten dat daarachter het leven overwint! Het leven waar moeder al van geniet, en waar wij nog naar uitkijken.

Herinneren

Ik sla het album dicht en geef het terug aan de dochter. We praten nog even na en ik besef hoe belangrijk foto’s zijn. Door deze foto’s heb ik moeder leren kennen en een klein beetje mogen meemaken. De verhalen achter de foto’s geven mij ook een kijkje in het verdriet van de dochter en de beelden helpen me met haar mee te voelen.

Als de dochter naar huis is heb ik een uurtje pauze. Ik laat mijn gedachten nog even gaan. Dit gesprek zal ik niet snel vergeten. De foto’s zullen me bijblijven. Ik denk aan het woord ‘Herinneren’. Iemand een nieuwe plek geven in je innerlijk. Want wat geweest is zal er altijd zijn. Deze moeder is niet meer hier, maar toch ook wel. De verhalen zullen verteld blijven worden. Ze zal herinnerd worden. Haar zijn, haar liefde, haar zorg en betrokkenheid, die zijn van onuitwisbare betekenis. Zo zal ze doorleven, al is het door verhalen en foto’s, hier op aarde. Wetend dat ze eeuwig leeft, op de plek die voor haar bereid is.

Ik neem me voor om vaker naar een foto te vragen. Want een foto nodigt uit om te vertellen, om herinneringen levend te houden. En daar zit kracht in, dat heb ik gemerkt tijdens dit bijzondere gesprek. Een foto confronteert met het gemis maar geeft ook dankbaarheid om wat geweest is. Dat is de kracht van herinneren.