Endorfine

‘Als je huilt maken je hersenen endorfine aan en dat is pijnstillend, verdovend.’ Ik zit op een conferentie van Vrij Zijn over het thema ‘Waarom grijpt God niet in?’ en schrijf de woorden bijna gedachteloos in mijn aantekeningenschrift. Als ik thuis kom en nog eens rustig doorlees wat ik allemaal heb opgeschreven blijft mijn oog hangen op dit zinnetje. Zouden tranen echt als pijnstillers werken? Wonderlijk. Zou het waar zijn? Ik zoek het op op internet. Het blijkt te kloppen. Zowel lachen als huilen zorgen voor de productie van endorfine, een stofje dat ook wel ‘natuurlijke morfine’ wordt genoemd.

Vechten tegen de tranen

Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik ben regelmatig in gevecht tegen mijn tranen. Ik vind huilen in het openbaar toch een beetje gênant. Vroeger had ik daar minder last van, maar dat kwam vast omdat ik toen nog volop in mijn verwerkingsproces zat van mijn verleden en onze ongewenste kinderloosheid. Ik had reden genoeg om te huilen en ik had ook het gevoel dat het geaccepteerd werd door de omgeving. Maar nu ik een stabiele, volwassen vrouw ben geworden die haar leven over het algemeen goed op de rit heeft en niet veel te klagen heeft, heb ik mijn tranen als een soort van ‘niet-toegestaan-deel’ bestempeld.

Als ik ze al voel opkomen dan vecht ik er tegen. Daar ben ik goed in, want dat kon ik als kind ook al. Dat vechten kan uit verschillende dingen bestaan: redeneren waarom het niet nodig is om nu huilen, me focussen op iets anders, afleiding zoeken of even heel hard mijn neus snuiten, snel over mijn ogen wrijven en daarna mijn ogen goed wijd open houden. Het lukt me niet altijd maar heel regelmatig ook wel. Vooral mijn redeneringen zijn zo sterk dat die de opkomende kwetsbaarheid direct inmetselen in beton.

Geraakt

Afgelopen studieweekend was ik enorm geraakt tijdens een gesprek tussen een therapeut en een studiegenoot en haar partner. Ik herkende me in het verhaal van mijn studiegenoot. Het ging over hard werken, voor alles aandacht hebben (behalve voor jezelf) en je oké voelen over wie je bent. Ik heb daar zeker wel stappen in gemaakt de afgelopen jaren, maar o, wat blijft het een valkuil voor mij. Voor ik het weet heb ik weer ‘ja’ gezegd tegen dingen waar mijn hart ‘nee’ tegen zegt en ben ik bezig om… tja… om anderen het naar de zin te maken. En als ik daar dan waardering voor krijg dan durf ik niet te geloven dat het oprecht gemeend is.

Terwijl ik mijn leven legde naast het verhaal waar ik naar zat te luisteren prikten de tranen achter mijn ogen. ‘Hou op Juud’, sprak ik mezelf ernstig toe. ‘Doe normaal. Dit gaat niet over jou. Dit is de inbreng van iemand anders.’ Het hielp even. Niet helemaal afdoende. Ik veegde een paar tranen uit mijn ogen in de hoop dat niemand het zou zien. Tevergeefs. Ik ving al een vragende blik op van een studiegenoot. ‘Kappen nou Juud. Niet doen.’, zei ik weer tegen mezelf. Het lukte redelijk.

Persoonlijke reacties

Na afloop van het gesprek was er ruimte voor persoonlijke reacties. Een gevaarlijk rondje als je al wat hoog in je emoties zit. Er waren verschillende reacties waarvan sommigen mij raakten en mijn zorgvuldig in bedwang gehouden emoties triggerden. Ik hield me stil en op de achtergrond. Natuurlijk ging ik geen persoonlijke reactie geven. Daar zou je mij weer hebben met mijn gejank!

Even leek het goed te gaan, we stonden op het punt om door te gaan naar de volgende ronde: feedback op de therapeut. Maar de dagvoorzitter, die mij tijdens het gesprek al had geobserveerd, vroeg me rechtstreeks of ik nog iets wilde zeggen. Ik deed nog een poging om het af te wimpelen maar dat werd niet geaccepteerd.

Ik vertelde wat me geraakt had en huilde. Het had wel iets weg van de dijkdoorbraak van 1953 dacht ik. De trainer stelde wat vragen en hielp me om dicht bij mijn eigen pijn en verdriet te komen. Ik huilde hartgrondig en voelde de ogen van mijn studiegenoten op mij gericht. Op een gegeven moment vroeg ik wat ze van me dachten. Ik dacht namelijk wel iets van mezelf en dat was niet zo heel mild.

Mooi, die kwetsbaarheid

Een medestudent uit een ander jaar die bij ons een weekend inhaalde zei iets dat bij mij binnen kwam: ‘Ik vind het heel mooi dat je deze kwetsbaarheid laat zien. Ik ken je niet en hoorde je dit weekend allerlei krachtige, sterke dingen zeggen over waar je mee bezig bent. Maar deze kant van jou erbij maakt het wel een completer plaatje, het maakt je juist een mooier mens.’

De veroordeling die ik eerst richting mezelf gevoeld had smolt als sneeuw voor de zon en ik ontspande me. Kwetsbaar zijn is één van de dingen die ik mooi vind in een ander en waar ik zelf een voorbeeld in wil zijn. Maar bij kwetsbaarheid horen soms ook tranen. Die moet ik er dan wel bij nemen!

Mijn tranen droogden vanzelf op na nog een flinke ontlading bij een bevriende medestudent en ik voelde me tien kilo lichter. Opgelucht.

Krachtige pijnstillers

Huilen maakt dus endorfine aan. Ofwel: tranen zijn pijnstillers. Wat zitten wij toch prachtig in elkaar! Wat heeft God het geniaal bedacht. Ik heb het nooit geweten dat huilen pijnstillend werkt, maar het klopt wel. Terugdenkend aan al die keren dat ik gehuild heb zonder er tegen te vechten herinner ik me het lome, tevreden gevoel van daarna. Met wat ik nu weet zeg ik: dat was de natuurlijke morfine die zijn werk deed. Wow, wat een bijzondere ontdekking. Zomaar één zinnetje op een dag waarin zoveel woorden gesproken zijn.

Ik neem me voor om niet meer te vechten tegen mijn tranen, maar ze voortaan te zien als gratis pijnstillers. Ik heb een paar jaar geleden aan de morfinepomp in het ziekenhuis gelegen en wat was ik blij als ik weer een druk op de knop kon geven voor een nieuwe dosis morfine. Dan zakte de pijn weer weg en kon ik even slapen. Even ontspannen. Die morfine staat dus gewoon de hele dag door tot mijn beschikking!

Ik voorzie een nieuwe verslaving… huilen!

Er ligt hoop in onze tranen,
er ligt kracht in ons verdriet.
U ontmoet ons als een Vader
en doet onze angst teniet.
U bent werkzaam als wij wachten.
U heiligt ons steeds meer.
Boven al onze gedachten
leert U ons vertrouwen, Heer.

Onvoorstelbaar is uw wijsheid.
Wie begrijpt uw wegen, Heer?
U troont hoger dan de hemel
en toch knielt U bij ons neer;
diep bewogen met wie pijn lijdt
en door niemand wordt gehoord.
U omringt en ondersteunt mij.
Mijn vreugde vind ik in uw Woord.

Ook wanneer de vijand ons beschadigt:
U keert het voor ons om,
U geeft ons reden om U te eren.
Ook al voert de weg door diepe dalen,
uw trouw blijft steeds bij ons.
U geeft ons reden om U te eren.

U geeft ons hoop en voorspoed.
U vergeet uw mensen niet.
U bent er in het vuur en in de vloed.
Uw trouw is voor eeuwig.
Uw liefde houdt stand.
U bent soeverein, o God.

(Opwekking 806)