Gedachten

‘Wat zijn eigenlijk gedachten?’ Ik zit, met mijn pen in de aanslag, op alweer de vijfde trainingsavond van Voluit Leven. Dit is mijn avond. We gaan het hebben over gedachten. Die onophoudelijke stroom gedachten die heel veel leuks en goeds produceren maar die mij ook zo verschrikkelijk in de weg kunnen zitten en me tegenhouden te doen wat ik zou willen.

Ik wil er alles over weten en wie weet krijg ik vandaag dé tip om mijn gedachten stop te zetten.

Cognitieve fusie

We doen een oefening. Ik doe mijn ogen dicht en krijg de opdracht om te denken aan iets dat ik heel lekker vind. Ik denk aan mijn lievelingsdrop. Harlekijn drop zoet. Ik zie de zak voor me op tafel liggen en pak een handjevol. Ik stop er twee in mijn mond, dat is lekkerder dan één. De andere dropjes voelen warm aan in mijn hand. Ik begin meteen te kauwen en proef de zoete smaak van de dropjes in mijn mond. Even wat speeksel wegslikken terwijl ik Tineke hoor zeggen dat ik het dropje nog niet door mag slikken maar eerst goed moet voelen en proeven. Irritant wel, vind ik, want ik vreet zo’n zak namelijk in een paar minuten half leeg en nu moet ik meer dan een minuut met twee dropjes in m’n waffel rondsoppen en worden de andere dropjes in mijn hand plakkerig.

Dan mag ik het dropje doorslikken en nog even proberen te volgen of ik hem door mijn slokdarm naar beneden voel zakken. De oefening is voorbij en ik doe mijn ogen open. Het is te bizar voor woorden. Geen drop te bekennen maar wel een mond vol speeksel. Ik kan de drop echt proeven en stiekem baal ik dat er in het dashboardvakje van mijn auto alleen maar pepermuntjes liggen.

Dit is wat gedachten doen. Het zijn maar woorden in je hoofd, maar je verenigt je ermee en vervolgens komt daar een reactie op. In dit geval een prettige. Cognitieve fusie heet dat. Je versmelt je met je gedachten. Je neemt je gedachten voor waar aan en gaat er in mee.

Verhalenverteller

Ons brein is een meester in verhalen vertellen. En daarmee zeg ik meteen wat gedachten eigenlijk zijn. Gedachten zijn slechts woorden in je hoofd. Niets meer, niets minder. Al die woorden aan elkaar geplakt vertellen een verhaal. Door de dag heen (en bij sommigen ook ‘s nachts) passeren allerlei genres de revue: Thrillers, drama’s, romans, fictie, waargebeurde verhalen, humor of satire, detectives, fantasie, sprookjes en voor de beelddenkers onder ons zijn deze genres er ook in stripvorm.

Sommige verhalen komen zo vaak langs, of hebben we al vanaf jongs af aan gehoord, dat we ze kunnen dromen. Ze zijn met ons verweven geraakt en we hebben ze voor waar aangenomen.

Andere verhalen, die misschien heel veel waarheid bevatten, leggen we zomaar naast ons neer, of we merken ze niet eens op.

Wat voor verhalen vertellen jouw gedachten je, door de loop van een dag heen? Mijn onuitputtelijke brein produceert aan de lopende band verhalen:

• Dat mijn dag niet kan beginnen voordat ik twee koppen koffie op heb.
• Dat ik hoognodig mijn ramen moet lappen.
• Dat ik te weinig activiteiten met de kinderen onderneem.
• Dat ik  dankbaar ben voor zoveel goede dingen in mijn leven.
• Dat ik vast binnenkort geen cliënten meer in mijn praktijk heb omdat ik een amateur ben.
• Dat ik beter kan stoppen met schrijven omdat het meer van hetzelfde is.
• Dat het belangrijk is om plezier te hebben en lol te maken.
• Dat ik moet afvallen omdat ik anders niet in mijn kleren meer pas.
• Dat ik nog boodschappen moet doen.
• Dat ik vooral niemand tot last moet zijn.
• Dat ik…

Sommige verhalen zijn waar, andere slaan echt nergens op. Sommige zijn zinvolle goede ideeën, andere verhalen worden ingefluisterd door oude, niet kloppende overtuigingen.

Tja, dat brein… dat babbelt wel. En ik? wat doe ik ermee?

Cognitieve defusie

Als gedachten niets meer zijn dan woorden in mijn hoofd dan is het handig als ik me niet op voorhand vereenzelvig met die hoos aan verhalen. Maar, hoe doe ik dat? Helaas krijg ik ook deze avond niet dé oplossing voor het stopzetten van mijn gedachten. Maar ik krijg wel tips hoe ik op een andere manier met mijn brein om kan gaan. De kunst is dat ik de gedachten weer ga zien als gedachten, als woorden in mijn hoofd, en  dat ik me er niet meer mee vereenzelvig. Cognitieve defusie, zo heet dat.

We oefenen op verschillende manieren met cognitieve defusie. En dat kan jij ook doen. Heel eenvoudig. Je neemt een gedachte die je heel regelmatig hebt. Bijvoorbeeld (de gedachte die ik vaak heb): ‘Doe normaal!’ (Wat impliceert dat ik vind dat ik niet normaal doe). Zeg deze gedachte hardop (dat is heel belangrijk… dat je het uit je hoofd haalt en hardop zegt) achter elkaar gedurende ongeveer een minuut.

Merk op wat het met je doet. Als ik een minuut lang ‘Doe normaal!’ zeg, dan klinkt dat streng, bestraffend, oordelend en ben ik niet bepaald mild voor mezelf. Ik word er boos maar ook verdrietig van omdat ik eigenlijk tegen mezelf zeg dat ik er niet mag zijn zoals ik ben.

Maak nu de zin anders. Zeg gedurende een minuut hardop: ‘Ik heb de gedachte dat…’ Dus in mijn geval: ‘Ik heb de gedachte dat ik niet normaal ben (of dat ik normaal moet doen).’ Als je dat een minuut doet, wat merk je dan? Ik merkte dat ik met een bepaalde afstand naar de gedachte kon kijken. Ik zat er niet meer helemaal in, het werd minder persoonlijk en dat werkte relativerend.

Wil je nog losser komen van wat je denkt zou je nog gedurende een minuut hardop kunnen zeggen: ‘Ik merk op dat ik de gedachte heb dat ik… (vul maar in, en in mijn geval:) niet normaal ben.’

De gedachte is nu gereduceerd tot woorden in je hoofd, een verhaaltje. Je kunt ze geloven of niet. Je kunt er in opgaan of denken: Hmm… best een vreemde kronkel.

Slecht nieuws journaal

Een andere manier om op een wat meer afstandelijke manier met je gedachten om te gaan, vooral als je last hebt van negatieve gedachten is het schrijven en voorlezen van een slecht nieuws journaal. Ik heb mijn slecht nieuws journaal voor morgen vast geschreven:

Geachte luisteraar, hier volgt een speciaal nieuwsbericht. Hedenmorgen om 10.00 uur zal er een samenkomst zijn in Christengemeente Bethel in Boskoop waarin Judith Stoker gastspreker zal zijn. Allereerst is het de vraag of zij zich in een jurk zal hijsen of dat zij toch in haar wat versleten  spijkerbroek met een bloesje dat ze in de opruiming bij C&A gekocht heeft zal verschijnen. Verder is het vrijwel zeker dat het thema dat ze zal behandelen maar een heel klein deel van de luisteraars zal aanspreken. De kans dat luisteraars afhaken, in slaap vallen, of besluiten halverwege de samenkomst huiswaarts te keren is groot. Over de Bijbelgetrouwheid van haar praatje valt te twisten want behalve een jaar Bijbelschool heeft zij geen enkele theologische opleiding. De reden dat zij gevraagd is om te spreken is dat, zelfs na lang zoeken, geen andere spreker voor deze zondag gevonden kon worden.
Wij zijn benieuwd of zij haar presentatie goed heeft voorbereid of dat we gedurende zo’n 30 minuten naar een stamelend, onsamenhangend en chaotisch verhaal zullen moeten luisteren, waarin iedere vorm van humor ontbreekt. Meer nieuws na afloop van de samenkomst, of volg onze liveblog van de gebeurtenissen op facebook.

Dit doet mijn brein dus! En nu is de vraag, wat doe ik? Welke keuze maak ik? Geloof ik dit verhaal en ga ik morgen onzeker, twijfelend en vol schaamte op het podium staan? Of kijk ik naar dit verhaal en grinnik ik: ‘Leuk bedacht brein, maar ik heb hier zo mijn eigen ideeën over…’ Ik heb namelijk super veel zin in de dienst morgen. Ik heb zin om te delen wat ik heb voorbereid. Ik vind het leuk dat er zoveel bekenden zijn, en ja, dat is ook spannend, maar het zou gekker zijn als je geen enkele spanning zou ervaren. Dan zou ik overmoedig zijn.

Onderzoek alle dingen

Ik ben benieuwd of je je in mijn schrijven herkent. Hoe gaat het in jouw hoofd? Misschien ben je door het lezen van deze blog wel voor het eerst stil gezet bij je gedachten en het spel dat ze met je spelen.

Ik wil je uitdagen om de komende tijd eens met wat meer aandacht op te merken wat er in je gedachten gebeurt. Welke verhalen worden er verteld? En waar ga jij helemaal in op? En wil je dat wel, of houden deze verhalen je af van de belangrijke waarden en doelen in je leven?

In 1 Thessalonicenzen 5:21-22 (BGT) staat het volgende:
Onderzoek alle dingen, en kijk of iets goed of slecht is. Ga dan verder met het goede, en houd je niet bezig met het slechte.

Hoewel deze tekst niet per se over je gedachten gaat vind ik het wel een passende opdracht om ook op ons babbelende brein toe te passen. Geloof niet alles wat je denkt! Het zijn maar woorden.

De training Voluit Leven wordt gegeven door Lenie Kap en Tineke Voorthuis
Je kan ook zelf het werkboek ‘Voluit Leven’ aanschaffen. 

Voor mijn eerste blog over Voluit Leven klik hier.
Voor mijn tweede blog over Voluit Leven klik hier.
Voor mijn derde blog over Voluit Leven klik hier. 
Voor mijn vierde blog over Voluit Leven klik hier.