Voor het oog getrouwd

‘Hoeveel stellen zijn er niet achter de voordeur gescheiden?’ Ik zit als relatietherapeut en enige vrouw in een zaal van de kerk en luister naar de inleiding van de predikant. Er is een ambtsdragersvergadering over het thema ‘huwelijk en relaties’ en ik ben gevraagd daar iets over de delen. Voor ik aan het woord mag deelt de predikant wat gedachten over de oorsprong van het huwelijk. Het zinnetje van de predikant raakt me en verschillende voorbeelden vanuit mijn praktijk schieten door mijn gedachten.

‘Ik blijf nog voor de kinderen bij hem. Dat is dan ook het enige waar we het samen over hebben, en zelfs dan zijn we het nog niet eens.’
‘We hebben allang geen relatie meer. Dat klinkt hard misschien, maar het lijkt meer op een broer en zus verhouding.’
‘Scheiden is geen optie voor mij. Ze is niet ontrouw geweest of zo. Maar eigenlijk zijn we al gescheiden. We leven in één huis, apart.’
‘Ik heb het gevoel dat ik vier kinderen heb, in plaats van drie en een echtgenoot.’

Voor het oog getrouwd, maar achter de voordeur gescheiden. Het komt vaker voor dan je denkt. Zeker in christelijk Nederland waar al snel een oordeel wordt geveld over scheiden en gescheiden mensen.

Eenzaamheid

‘God, de HEER, dacht: Het is niet goed dat de mens alleen is, ik zal een helper voor hem maken die bij hem past.’ (Genesis 2:18)

De mens, gemaakt om in relatie met de ander de leven. Samen, verbonden, een aanvulling op de ander waardoor een compleet geheel ontstaat. Zo is het bedoelt. En dat is zeker ook de intentie van verreweg de meeste stellen als ze een relatie aangaan of in het huwelijk stappen. Maar eenmaal samen kan er van alles gebeuren wat uiteindelijk ervoor zorgt dat het oog een getrouwd stel ziet, maar de personen in kwestie dodelijk eenzaam zijn geworden.

Denk aan ballast die wordt meegenomen vanuit het verleden. Ik ben daar zelf zo’n voorbeeld van. Mijn verleden van misbruik nam ik mee het huwelijk in. Met alle gevolgen van dien. Ik zag het vooral positief: een nieuwe achternaam, een nieuwe start. Maar niets was minder waar. Het was geen nieuwe start, het was een confrontatie met mijn verleden en met mijn zelfbeeld. Ik kon niet van mezelf houden, laat staan dat ik kon geloven dat iemand anders van mij kon houden.

Problemen in het gezin van herkomst, opgegroeid zijn met een narcistische ouder, (emotionele) verwaarlozing, geweld, heftige gebeurtenissen, kunnen ervoor zorgen dat je een valse start maakt in een relatie. Dat je je niet kunt hechten en ten diepste kan verbinden. Een worsteling en voor de partner (en jouzelf) kan dit een diep gevoel van eenzaamheid opleveren.

Anders dan gedacht

Er is nog iets dat ik regelmatig tegenkom. Stellen die getrouwd zijn maar waarbij de partner anders blijkt te zijn dan gedacht voor het trouwen. Karaktereigenschappen die na verloop van tijd steeds zichtbaarder worden en die de ander schade doen. Maar ook stoornissen als narcisme, borderline en autisme kunnen in de loop van de tijd duidelijk worden. Ik zie het gevecht dat plaatsvindt om het goed te hebben samen, het steeds maar weer opnieuw proberen, het zichzelf zover wegcijferen tot er niemand meer overblijft.

Het zijn schrijnende situaties. Voor het oog vaak een gewoon gezin, een gelukkig stel. Achter de voordeur gescheiden. Omdat dit zo onzichtbaar is, en mensen naar de buitenwereld toe zich heel anders kunnen voordoen is het een stil en verborgen verdriet. De man of vrouw met wie jij in een relatie stapte blijkt iemand anders te zijn.

Anders dan gedacht kan ook met jezelf te maken hebben. Misschien twijfelde je als kind of jongere al aan je geaardheid. Ben je het huwelijk in gegaan in de hoop dat deze gevoelens wel zouden veranderen als je maar met iemand van het andere geslacht getrouwd zou zijn. Blijkt het na verloop van jaren toch zo anders te zijn, is er geen liefde en wordt voor jezelf steeds duidelijker dat je je aangetrokken voelt tot iemand van hetzelfde geslacht. Wat kan dit een eenzaam gevecht zijn. Met jezelf, misschien wel met je partner. Wat kun je bang zijn voor de consequenties als je hiervoor uitkomt.

Het leven

Ook het leven, de gebeurtenissen die je meemaakt, of die jullie samen meemaken, kan een groot spoor nalaten in jullie relatie. Ik denk aan pornoverslaving of vreemdgaan. Maar ook ziekte, een ongeval, werkeloosheid, kinderloosheid of het verliezen van een kind kan jullie relatie onder druk zetten. Ernstige gebeurtenissen kunnen samenbindend werken maar ook verwijdering geven. Allebei op een eigen spoor en steeds verder uit elkaar. Getrouwd voor het oog, achter de voordeur gescheiden…

Als relatietherapeut probeer ik in alle situaties te zoeken naar de gezamenlijke grond, naar de basis. Wat heeft jullie bij elkaar gebracht en wat bindt jullie nu nog samen? Ik zoek samen met de partners naar waar de scheuren en breuken zijn ontstaan en naar waar het patroon in de relatie negatief is geworden. Waar het mogelijk is stuur ik bij. Gelukkig zie ik heel vaak resultaat. Als partners elkaar weer echt gaan zien en naar elkaar luisteren. Als het niet meer gaat over verschillen maar over verlangens en behoeften. Dan is er herstel mogelijk.

Helaas, ik kan niet anders zeggen, lukt het soms ook niet. Komt er geen opening, is één van de partners al vertrokken (hoewel nog aanwezig) of kunnen de stellen (of één van hen) niet naar hun eigen aandeel kijken en reflecteren. Wat een verdriet geeft dat.

Achter de voordeur gescheiden… wat nu?

Misschien herken je je in één van de bovenstaande verhalen. Denk je: ‘Dit gaat over mij!’ Dan zou ik je wat overwegingen mee willen geven. Ik heb de wijsheid niet in pacht, ben geen theoloog, maar wil vanuit mijn ervaring en kennis wel met je meedenken.

• Overweeg relatietherapie bij een therapeut. Je kunt op de website van het Kempler-Instituut zoeken naar een therapeut die op een persoonlijke en ervaringsgerichte manier met jullie aan de slag gaat. Zit daar niemand in jouw buurt bij, zoek dan een EFT-therapeut. EFT kan helpen om de verbinding op gevoelsniveau weer tot stand te brengen.
• Zit je in een situatie die voor jou onveilig, vernederend of kwetsend is, zorg voor jezelf! Praat met iemand die je vertrouwt en maak een plan om jezelf in veiligheid te brengen.
• Praat met anderen die voor jou veilig en vertrouwd zijn over waar je tegenaan loopt. Herkenning kan zo helpend zijn, en je verhaal ergens kwijt kunnen geeft ruimte. Bovendien kunnen anderen makkelijk dan jijzelf zien of iets nog ‘normaal’ is. Jij zit er middenin, de ander kijkt vanaf een afstand.
• Blijf je alleen maar bij je partner omdat je van huis uit geleerd hebt dat je niet mag scheiden, lees dan het boekje ‘Echtscheiding en hertrouwen’ van ds. Koekoek eens. Het is geen vrijbrief om maar te scheiden, maar het zet de teksten die zo vaak misbruikt worden wel in een breder perspectief.
• Betrek de kinderen niet in jullie huwelijksproblemen. Zij zullen altijd aan beide ouders loyaal zijn. Mocht je toch besluiten weg te gaan of het huwelijk te verbreken, leg hen dan wel uit wat er aan de hand is en ontschuldig de kinderen. Zij zijn niet de oorzaak en moeten ook niet dat gevoel krijgen.
• Wil je niet scheiden, vanuit welke overweging dan ook, en is er ook geen perspectief of hoop op verbetering van de relatie, zorg dan dat jouw emotionele reservoir op een andere manier gevuld wordt. Door vriendschap, werk, een studiegroep, huiskring, sport, het bijwonen van een conferentie, lotgenotencontact of andere sociale contacten waarbij je wel verbinding ervaart.

Wat ik hoop is dat als jij je herkent in ‘achter de voordeur gescheiden’ je daar met iemand over durft te praten. Blijf er niet alleen mee. Kun je er niet met je partner over praten, doe het dan met een vriendin, de dominee, een pastoraal medewerker of zoek hulp.

Tenslotte

‘Het is niet goed dat de mens alleen is…’ Het is een zinnetje waar ik vaak aan denk. Gods bedoeling is duidelijk, maar er is óók gebrokenheid. Ook daar is God begaan mee. Hij is een God van liefde. Hij heeft jou op het oog, ook als je relatie niet slaagt of op rolletjes loopt. Mensen kunnen ongenadig hard oordelen, maar God kent jou en jouw worsteling. Als jij eenzaam bent in je huwelijk is dat óók niet Gods bedoeling.

Scheiden doe je niet voor je lol en is nooit de intentie van twee mensen die samenkomen. Het is geen makkelijk besluit. Maar als het de enige mogelijkheid is die overblijft, dan mag je die keuze maken. Je mag jezelf liefhebben zoals je de ander liefhebt. Dat betekent dat je voor jezelf mag zorgen, jezelf mag ontwikkelen en van jezelf mag houden. Als jouw huwelijk er één geworden is waarbij dat ten koste van jou gaat, dan heb je iets te doen…

Ik wens je wijsheid, geduld, liefde en moed toe!

Boekentips:
Ik heb er soms zo genoeg van – Bram de Blouw
Gebroken en toch heel – Bram de Blouw
Echtscheiding en hertrouwen – Ds. H.G. Koekoek