Verlies en rouw
Rouwen is roeien met twee riemen:
Bezig zijn met wat je bent kwijtgeraakt én verder leren leven met het verlies.
Verlies en rouw
Vanwege persoonlijke omstandigheden geef ik geen lezingen en trainingen.
De webshop met daarin ook de online trainingen is wel geopend.
niet zichtbaar, niet verwijderen
Over verlies en rouw
Iedereen krijgt in zijn leven met verlies te maken. De meeste mensen denken bij de woorden ‘verlies’ en ‘rouw’ meteen aan het overlijden van iemand van wie je houdt. Er zijn echter nog veel meer verlieservaringen die ingrijpend kunnen zijn.
- Verlies van gezondheid (ernstige of chronische ziekte)
- Materiële verliezen
- Verlies van bestaanszekerheid (werk/inkomen)
- Verlies van de relatie met je partner (echtscheiding)
- Vriendschappen of relaties die verloren gaan
- Ongewenste kinderloosheid
- Verlies van een toekomstdroom
Rouw
Als er sprake is van een onherroepelijk, blijvend verlies, komt rouw om de hoek kijken. Rouwen doet iedereen op zijn eigen unieke manier en er is geen goede of foute manier om te rouwen. Voor een rouwproces staat ook geen vaste periode.
Rouwen is leren leven met het verlies. Vroeger werd er vaak gezegd dat je een verlies maar moet accepteren. Maar rouwen is veel meer dan dat. Je gaat de confrontatie aan met het verlies en je leert hoe je met je leven verder kunt, ondanks dat het verlies nooit weg zal gaan.
Een mooie beeldspraak van rouwen is: ‘Roeien met twee riemen’. Als je in een bootje zit en je roeit maar met één riem, dan draai je rondjes en kom je niet vooruit. Je hebt beide riemen nodig om te sturen en vooruit te gaan. In een rouwproces zijn er ook twee riemen waarmee je mag roeien.
De ene riem is gericht op het verlies. Hier horen het verdriet bij, de verwarring, wanhoop, twijfels, boosheid, vragen, opluchting, schuldgevoelens etc.
De andere riem is gericht op herstel. Hier hoort bij dat je je werk of rol weer oppakt, keuzes maakt, nieuwe relaties aangaat, en (in het geval van een overlijden) dat je de overledene een nieuwe plek geeft in je leven.
Gecompliceerde rouw
De meeste mensen die te maken krijgen met een verlieservaring zijn in staat om zelf, met hulp van hun omgeving, op een goede manier door het rouwproces te komen. Langzaam maar zeker leer je hoe je kunt leven met het verdriet. De moeilijke dagen worden minder, ook al zullen er altijd wel onverwachte pijnlijke momenten blijven, en er komt weer ruimte voor nieuwe dingen.
Een rouwproces kan door verschillende oorzaken stagneren. Er ontstaat dan gecompliceerde rouw. Een aantal voorbeelden zijn:
- Er kan door het verlies een eerdere ingrijpende gebeurtenis aan de oppervlakte komen waar nooit aandacht voor is geweest (bevroren rouw).
- Er zijn verschillende verliezen in korte tijd waardoor je het gevoel hebt dit niet te kunnen dragen.
- Je komt niet aan het rouwproces toe doordat je het verlies blijft vermijden en niet onder ogen kunt zien. Je stort je bijvoorbeeld in je werk en merkt na verloop van tijd dat je allerlei onverklaarbare lichamelijke klachten krijgt.
- Er is onvoldoende steun vanuit je omgeving en vindt het ook lastig om hierom te vragen.
- Je bent zo gericht op het verlies dat het je niet meer lukt om naar de toekomst te kijken. Er ontstaat een depressie.
Delen is helen
Herken jij jezelf in het beeld van gecompliceerde rouw, overweeg dan om hulp te zoeken. Een verlies gaat nooit over, maar het is echt mogelijk om weer een betekenisvol leven op te bouwen. Jouw verhaal delen, met elkaar kijken waar blokkades zitten, het verdriet onder ogen komen, samen de toekomst weer heel voorzichtig in de ogen kijken, is helend.
Online cursus
Wil je aan het werk met het verlies in jouw leven dan kan het boek ‘Doorleven – omgaan met verlies en rouw’, verkrijgbaar in de boekhandel of mijn webshop, helpend zijn.
Gebaseerd op dit boek is er ook een online cursus (Doorleven) beschikbaar die je zelfstandig of met begeleiding kunt volgen.
Gratis brochure over rouw
Er is veel over verlies en rouw geschreven. Wil je in een notedop lezen over verlies en rouw en kennis maken met het aanbod in mijn praktijk, download dan de gratis brochure.
Cursus Doorleven (diverse varianten)
In deze online cursus, gebaseerd op het boek ‘Doorleven’ sta je zelfstandig of met emailbegeleiding stil bij verlies en rouw in jouw leven. Je krijgt informatie en aan de hand van vragen en opdrachten kijk je hoe je dit persoonlijk kunt toepassen. Een steun in de rug in een periode van rouw.
Er zijn verschillende varianten beschikbaar:
Verlies door overlijden
Verlies van een kind (door overlijden)
Verlies van gezondheid
Verder leven met/na kanker
Onvervulde kinderwens
Verlies van relatie
Klik op één van de cursussen voor meer informatie.
Verlies door overlijden
Bij overlijden krijgen we te maken met de meest definitieve en absolute vorm van verlies. We nemen afscheid van iemand die slechts zal voortbestaan in onze herinnering. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met de dood. Soms al op hele jonge leeftijd, soms pas later.
Een overlijden van iemand die voor jou van betekenis is (geweest) is altijd ingrijpend. Sommige verlieservaringen en de daarop volgende periode van rouw zijn wel meer geaccepteerd in de maatschappij. Bijvoorbeeld: at je rouwt na het overlijden van je partner vindt iedereen logisch, terwijl het verlies van een broer of zus veel minder aandacht krijgt. Toch heeft ieder verlies tijd en aandacht nodig. Je moet opnieuw leren leven, mét het verlies.
Verlieservaringen
De opsomming hieronder is geen complete lijst, maar geeft vooral aan wanneer er sprake kan zijn van een verlies met een daarop volgend rouwproces.
- Verlies van een ouder (op jongere of latere leeftijd)
- Verlies van een kind of kleinkind door ongeval of ziekte
- Verlies van een ongeboren of pasgeboren baby (dit kan ook door abortus zijn)
- Verlies van een broer of zus
Verlies van familieleden (die lievelingstante of die neef met wie jij een speciale band had, etc.) - Verlies van een buur
- Verlies van een vriend
- Verlies van een collega
- Verlies van een (ex-)partner
- Verlies van een teamgenoot
- Verlies van iemand voor wie jij mantelzorger was
Factoren van belang
De omstandigheden rond het overlijden hebben invloed op het daaropvolgende rouwproces. Factoren die daarbij mee spelen zijn onder andere:
- Was het een plotseling, onverwacht overlijden of heeft men afscheid kunnen nemen?
- Was het een zelfgekozen dood of moord
- Was er sprake van onzorgvuldig handelen door een deskundige?
- De leeftijd van de overledene
- Aanwezigheid en betrokkenheid van het netwerk
- Eerdere verlieservaringen
- Tegenstrijdige emoties (bijvoorbeeld bij het verlies van de helft van een tweeling)
- De aard van de relatie met de overledene
Rouwproces
Een rouwproces is voor iedereen uniek en er staat geen tijd voor. Een verlies gaat nooit over, wel leer je leven met het verlies. Rouwen is hard werken en het kost tijd. Er zijn emoties die om aandacht vragen, er zijn verhalen die je wilt delen of herinneringen die je niet kwijt wilt raken. Misschien wil je helemaal niet te veel stil staan bij wat er is gebeurd omdat je bang bent dat je door emoties overspoeld wordt. Rouwen kan heftig zijn en soms zul je het gevoel hebben dat er geen grond meer onder je voeten is. Misschien vraag je je soms af of je wel verder kunt met je leven; de zin van het leven lijkt ver te zoeken te zijn. Dit is heel normaal en hoort bij een gezond rouwproces.
Het kan ook zo zijn dat het overlijden van iemand voor jou het einde is van een periode vol zorgen en afscheid nemen. Natuurlijk is er het gemis en het verdriet, maar het lukt je om je leven weer op te pakken. Ook dit is een gezond proces en niets om je zorgen over te maken. Het rouwproces is al veel eerder dan het overlijden begonnen en je hebt al voldoende geroeid met de riem van verlies.
Therapie bij een rouwproces?
In de meeste gevallen is er geen begeleiding nodig bij rouwprocessen. Er is voldoende steun in de omgeving en mensen hebben genoeg draagkracht en veerkracht om het rouwproces op een goede manier te doorlopen.
Mocht je toch merken dat je vastloopt in het rouwproces, zoek dan hulp.
Online cursus
Wil je zelfstandig aan het werk met het verlies in jouw leven dan kan het boek ‘Doorleven – omgaan met verlies en rouw’, verkrijgbaar in de boekhandel of mijn webshop, helpend zijn.
Gebaseerd op dit boek is er ook een online cursus (Doorleven) beschikbaar die je zelfstandig of met begeleiding kunt volgen.
Verlies van een kind
Als het anders loopt dan verwacht
Het verlies van een kind is één van de meest ingrijpende verliezen die je mee kunt maken.
Weet je het moment nog dat je ontdekte dat je zwanger was? Bij jou groeide een nieuw leven. Een mensje over wie je droomde, die je zou zien opgroeien, die jullie misschien wel voor het eerst papa en mama zou maken.
En dan komt het moment dat alles anders wordt. Misschien na een echo waaruit blijkt dat jullie kindje een aandoening heeft waardoor het niet (lang) zal kunnen leven. Of omdat jullie baby zomaar, zonder aanwijsbare oorzaak, overlijdt. Soms nog voordat je het levend hebt mogen knuffelen.
Afscheid
Als je weet dat het kindje niet levensvatbaar is maar jullie toch besluiten de zwangerschap uit te dragen, kom je in een periode terecht die veel van je vraagt. Emoties als verdriet, boosheid, onmacht, teleurstelling, falen, schuldgevoel kunnen afwisselend aanwezig zijn. Tegelijk voel je je kindje nog bewegen in je buik, ben je ervan gaan houden en zullen er momenten zijn dat je hoop hebt dat het toch anders zal gaan.
Het is dubbel, want waar jullie je eigenlijk zouden moeten voorbereiden op een feestelijke kraamtijd, bereiden jullie een afscheid voor.
Misschien had je een voorspoedige zwangerschap maar overleed het kindje plotseling, nog voor de geboorte. Dan kom je in een sneltrein terecht van dingen die geregeld moeten worden voor het afscheid. De schok kan zo groot zijn dat er nauwelijks ruimte is voor emoties. Jullie zijn verdoofd en pas na de uitvaart dringt langzaam door wat er gebeurd is.
Zwanger van een tweeling
Als je zwanger bent van een tweeling en één van de baby’s overlijdt is dat een zeer ingrijpende gebeurtenis. Allerlei verwarrende emoties die elkaar lijken tegen te spreken gaan er door je heen. Er is blijdschap om het gezonde kindje en diep verdriet om het overleden kindje. Je kunt nare opmerkingen krijgen vanuit de omgeving, die hoe goed bedoeld ook, de verwarring laten toenemen.
Een kind verliezen…
Misschien heb je een kind verloren door een ongeneeslijke ziekte of een (meervoudige) handicap. Of heeft een ongeval een onverwacht einde gemaakt aan het leven van jouw kind. Dat kan voor vragen en schuldgevoelens zorgen. Ook kan er, als er bijvoorbeeld sprake is van onoplettendheid of drank/drugs in het verkeer, een enorme boosheid meespelen.
Misschien kon jullie kind het leven niet meer aan en maakte het zelf een einde aan het leven. Je komt in een periode van je leven terecht die veel van je vraagt. Vragen waar geen antwoord op komt, schuldgevoelens, misschien wel een gevoel van opluchting, het kan enorm verwarrend zijn.
Bij ziekte van een kind heb je soms langer de tijd om afscheid te nemen, maar toch is het dat allerlaatste afscheid zo pijnlijk en verdrietig. Opeens is het definitief. Jullie kind is er niet meer. Overigens betekent een periode van ziekte lang niet altijd dat er tijd is om afscheid te nemen. Juist in deze periode ben je gericht op mogelijke behandelingen en herstel!
Bij een plotseling overlijden overheerst vaak de schok en het ongeloof. Het is niet te bevatten. Het ene moment geniet je nog van elkaar, het volgende moment is jullie kind niet meer bij jullie.
Ook volwassen kinderen overlijden. Door allerlei oorzaken kan je je volwassen kind kwijtraken aan de dood. Als jouw volwassen kind zelf inmiddels een eigen gezin heeft, of een partner, dan gaat de aandacht bij het overlijden vooral naar hen uit. Je kunt het gevoel hebben op de zijlijn te staan en je eenzaam voelen met jouw verdriet.
Rouw
Er breekt na het overlijden van jullie baby of kind een periode van rouw aan. Rouwen kost tijd en vraagt veel energie. De weg door het landschap van rouw is voor iedereen anders. Heel kort gezegd komt rouwen neer op twee dingen: Stilstaan bij het verlies en alles wat daarbij komt kijken en het leven weer vormgeven met daarin ruimte voor jullie kind.
Een verlies gaat nooit over, ook niet als er een volgend kindje geboren wordt.
Gevolgen van een verlies
Na een ingrijpend verlies als het overlijden van jullie kind, of de boodschap dat jullie kindje niet levensvatbaar is, kan er veel op jullie afkomen en kan je soms het gevoel hebben dat jullie er alleen niet meer uitkomen. Dingen waar je tegenaan kunt lopen zijn:
- Relatieproblemen (mannen en vrouwen gaan anders met verlies om)
- Depressie (het leven lijkt alle glans te hebben verloren)
- Het rouwproces (wat is normaal, wat kan ik verwachten)
- Herinneringen die zich blijven opdringen
- Schuldgevoelens
- Angst en onzekerheid
- Twijfels over een volgende zwangerschap
- Eerdere verliezen die opeens weer boven komen
- Hoe houd ik de herinneringen aan ons kind(je) levend?
- Financiële problemen
- De invulling van je dag
Hulp nodig?
Meestal is er voldoende hulp in jullie eigen netwerk (gezin, familie en vrienden). Het is belangrijk dat je kunt praten over je verlies, zo vaak als dat nodig is.
Heb je het gevoel dat jullie (of jijzelf) vastlopen of is er niet voldoende steun in de omgeving? Ga dan op zoek naar professionele hulp. Dat kan via de huisarts die jou kan verwijzen, of je kunt in mijn praktijk terecht. Jij/jullie zijn van harte welkom om je verhaal te doen en samen met mij op zoek te gaan naar hoe je verder kunt leven met dit grote gemis.
Als het nodig is wil ik er ook graag zijn voor jullie hele gezin. Als er nog andere kinderen in het gezin zijn, is het verlies voor hen ook ingrijpend.
Is/was er sprake van een (ernstig) ziek kind dat gaat overlijden of dat inmiddels is overleden, kun je via één van de Netwerken Integrale Kindzorg een aanvraag indienen voor begeleiding (alle vormen van zorg zijn mogelijk, waaronder ook gesprekken met mij). Indien er geen voorliggende voorziening is worden de kosten van deze begeleiding vergoed vanuit een subsidie. Kijk op de website voor meer informatie.
Online cursus
Wil jezelfstandig aan het werk met het verlies in jouw leven dan kan het boek ‘Doorleven – omgaan met verlies en rouw’, verkrijgbaar in de boekhandel of mijn webshop, helpend zijn.
Gebaseerd op dit boek is er ook een online cursus (Doorleven) beschikbaar die je zelfstandig of met begeleiding kunt volgen.
Abortus
Cijfers
In 2016 werd 30.144 een abortus, of met een mooi woord ook wel ‘zwangerschapsonderbreking’ genoemd, uitgevoerd. Daarbij ging het bij 88% van de gevallen om behandelingen uitgevoerd bij vrouwen woonachtig in Nederland en bij 12% om behandelingen bij vrouwen woonachtig in het buitenland.
(Cijfers Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, januari 2018)
Omgerekend hebben we het over 85 abortussen per dag, 7 dagen per week. Schokkende cijfers zeker als we kijken naar de gevolgen van een abortus.
Gevolgen abortus
De Australische medicus Gregory Pike heeft een zogenaamde meta-analyse gedaan, waarbij hij vele onderzoeken naar de gevolgen van een abortus heeft vergeleken en samengevoegd (2017). Hij geeft aan dat de gevolgen van abortus groot (kunnen) zijn. Hij noemt onder andere:
-
Vrouwen sterven eerder na een abortus vergeleken met vrouwen die kinderen krijgen;
-
Zelfmoorden komen zes keer zo vaak voor na abortus, als na de geboorte van kinderen;
-
De sterftecijfers zijn aanzienlijk hoger voor vrouwen tot tien jaar na een abortus, vergeleken met vrouwen na het krijgen van kinderen;
-
Vrouwen geven aan significant verdriet te hebben drie jaar na de abortus;
-
Na abortus is er 30% hoger risico op depressie en 25% hoger risico op angststoornissen;
-
Depressie, angststoornissen en posttraumatische stress-stoornis komen vaker voor bij de volgende zwangerschappen;
-
Vrouwen die een abortus ondergaan, hebben meer risico op opname in een psychiatrische instelling dan vrouwen die hun kinderen houden.
-
Vrouwen die een medische abortus (abortuspil) ondergaan kunnen ziekenhuisopname, bloedtransfusie, eerste hulp-behandeling, infecties en toediening van antibiotica nodig hebben.
Taboe
In christelijk Nederland wordt nauwelijks over abortus gesproken. Behalve dan dat het niet mag. Door het taboe dat op dit onderwerp ligt durven vrouwen die een abortus meemaakten niet met hun verhaal naar buiten te komen. Bang voor een veroordelende houding en afwijzing. Zo blijven ze alleen met hun verhaal en dragen ze een geheim met zich mee dat als een last op hun schouders kan drukken.
Rouw na een abortus
Wat we vergeten als we blijven hangen in de stelling ‘abortus mag niet’ is dat we hier te maken hebben met vrouwen die een kindje verloren hebben. Een kind verliezen is een ingrijpende gebeurtenis waar een rouwproces bij hoort. Leren leven met het verlies van een kind is moeilijk maar als je daarbij dit verlies niet kan noemen en erover praten, is het dubbel zo zwaar.
Soms kunnen de omstandigheden waardoor je tot de keus van een abortus bent gekomen beladen zijn en draag je dat ook met je mee.
Misschien heb jij, kort of langer geleden, een abortus meegemaakt en worstel je hiermee. Heb je last van schuldgevoelens, somberheid, een gevoel van leegte of gemis of voel je je eenzaam. Al die gevoelens horen bij een rouwproces. Je hebt een kindje verloren en daar mag je over rouwen. Ja, ook als de abortus een bewuste keuze is geweest.
Abortus en geloof
Ik noemde al eerder dat in christelijk Nederland niet veel over abortus gesproken wordt. Toch zijn er ook christenen die een abortus ondergaan. Misschien wel terwijl niemand in hun omgeving ervan af weet.
Het kan zijn dat je na een abortus in de knoop raakt met je geloof en je relatie met God. Schuldgevoel, schaamte, boosheid over de omstandigheden, verdriet, het is allemaal denkbaar en logisch.
Ik weet zeker dat je met al die gevoelens, met alles wat je hebt meegemaakt of hebt gedaan, bij God terecht kan. Hij veroordeelt jou niet maar wil vol genade en genezende liefde naar jouw verhaal luisteren.
Leren leven met verlies
Als je een abortus hebt ondergaan, sta je voor de zware taak te leren leven met een verlies. Wat hierbij helpt is om dingen op te schrijven, een dagboek bij te houden, maar ook door erover te praten. Er zijn organisaties die jou een luisterend oor willen bieden.
Denk aan:
– Het Fiom
– Er is hulp
– Siriz
Ik wens jou toe:
De moed toe om je verhaal te delen met anderen
Dat je mag rouwen om het verlies van je kindje
Troostende mensen om je heen
Gods nabijheid en liefde
Onvervulde kinderwens
Ongewenst kinderloos
Ongewenste kinderloosheid is een vorm van onzichtbaar verlies.
Een gezin stichten is voor veel mensen op een gegeven moment een vanzelfsprekende volgende stap in hun leven. Voor sommigen is de kinderwens diep geworteld, voor anderen een bezegeling van hun liefde. Weer anderen willen graag hun ervaringen of hun genen doorgeven. Wat ook de reden van je kinderwens is, als er geen zwangerschap volgt is er op zijn minst sprake van teleurstelling. Iets dat je heel graag wilde, ligt niet binnen je bereik.
Onvervulde kinderwens
Misschien heb je wel een kind, of meerdere kinderen, gekregen maar is er in jouw leven toch een onvervulde kinderwens. In jouw hart was ruimte voor meer kinderen. Je verlangde daarnaar. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je kinderwens onvervuld blijft. Misschien zijn er problemen rondom vruchtbaarheid of is er zonder duidelijke oorzaak geen nieuwe zwangerschap gekomen. Soms kunnen stellen ook een andere behoefte hebben; is voor de één het gezin ‘compleet’ terwijl de ander nog een kinderwens heeft.
Een onvervulde kinderwens is een onzichtbaar verlies, door de omgeving vaak niet goed begrepen. ‘Je hebt toch een kind? Wees daar dankbaar voor!’ zal je misschien te horen krijgen. Maar jouw hart voelt leeg en pijnlijk. Ook jij mag rouwen om wat niet gekomen is en waar je zo naar verlangde.
Rouwproces
Misschien heb je een (lange) weg afgelegd met behandelingen en ben je uitbehandeld of misschien waren er voor jou geen passende opties. Misschien is er nooit een duidelijke oorzaak gevonden voor het uitblijven van een zwangerschap. Hierdoor blijf je steeds hoop houden maar het kan ook iedere keer weer heftige gevoelens van teleurstelling, frustratie en verdriet oproepen.
Een onvervulde kinderwens betekent dat je afscheid moet nemen van een droom die je had. Jouw ideeën over hoe jullie toekomst eruit zou komen te zien kloppen niet meer. Je komt in een rouwproces terecht.
Net als bij ieder ander rouwproces zijn er twee belangrijke pijlers. Aan de ene kant heb je te maken met een verliesgericht proces waarbij je de pijn en het verdriet, en alle emoties die kunnen meespelen, onder ogen ziet. Aan de andere kant is er het herstelgerichte proces waarbij je je gaat oriënteren op hoe je je leven wilt gaan invullen.
Gevolgen
Het is soms moeilijk om in woorden te vatten wat ongewenste kinderloosheid met je doet. Voor de buitenwereld lijkt je situatie ongewijzigd, terwijl voor jouw gevoel je leven stil staat.
De situatie heeft natuurlijk ook effect op je relatie. Jullie worden niet de ouders van jullie gewenste kindje. Hoe je hier als individu én als stel mee omgaat, is heel persoonlijk. Hoe je een onvervulde kinderwens ervaart, kan voor jou en je partner ook heel verschillend zijn. Het kan spanning geven in de relatie, of het kan iets doen met hoe jij jezelf of de zin van het leven ervaart.
Het is soms ook lastig om met situaties in je omgeving om te gaan die voor jou pijnlijk confronterend zijn. Bijvoorbeeld als vrienden wel een kindje krijgen, een uitnodiging voor een kraamfeest, het dopen of opdragen van kinderen in de kerk.
Online cursus
Wil je aan het werk met het verlies in jouw leven dan kan het boek ‘Doorleven – omgaan met verlies en rouw’, verkrijgbaar in de boekhandel of mijn webshop, helpend zijn.
Gebaseerd op dit boek is er ook een online cursus (Doorleven) beschikbaar die je zelfstandig of met begeleiding kunt volgen.
Blijf niet alleen rondlopen met dit verlies in jouw leven!
Persoonlijk
Jan Willem, mijn man, en ik wilden graag een gezin. We waren een paar jaar getrouwd en dachten dat het een mooi moment was om aan een gezin te beginnen. Toen dit niet vanzelf bleek te gaan, gingen we de medische molen van onderzoeken in. In ons geval ging het allemaal erg snel. Binnen een paar maanden was het zo duidelijk als was: wij zouden geen eigen kinderen krijgen en behandelingen hadden een te lage slagingskans om er überhaupt aan te beginnen.
We reageerden allebei heel verschillend op het nieuws. Ik raakte depressief terwijl Jan Willem al veel sneller naar de toekomst kon kijken. Uiteindelijk zijn wij, na een periode van rust en nadenken, met pleegzorg gestart en inmiddels hebben we alweer jaren een gezinshuis.
Mijn ervaring is dat kinderloosheid iets is dat nooit overgaat. Op de meest onverwachte momenten kan het opeens weer pijnlijk aanwezig zijn. Dat wil niet zeggen dat ik niet gelukkig ben. Ik ervaar juist heel veel voldoening en plezier in het leven. Toch zijn er soms momenten dat ik het moeilijk vind. Verlies gaat nooit over, maar mijn ervaring is dat je er prima mee kunt leven.
Echtscheiding
Cijfers
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek waren er in 2016 maar liefst 33.414 echtscheidingen. Hierbij zijn de ontbonden geregistreerde partnerschappen niet meegerekend. Al jaren lang schommelt het percentage echtscheidingen rond de 39%. Dat wil dus zeggen dat 1 of de 3 huwelijken strandt.
En zij leefden nog lang en (on)gelukkig
Het moment dat jullie elkaar leerden kennen en samen besloten om verder te gaan en het leven te delen kon je niet vermoeden dat je op een dag zou gaan scheiden. Ergens onderweg is het fout gegaan. Jullie zijn uit elkaar gegroeid. Er kunnen ingrijpende dingen zijn gebeurd zoals een miskraam of overspel. Misschien is er in jullie relatie geweld gekomen of blijkt je partner psychische problemen te hebben die ervoor zorgen dat de communicatie tussen jullie niet meer gelijkwaardig is. Je overweegt een scheiding of wellicht ben je op dit moment al uit elkaar.
Rouw na een echtscheiding
Een echtscheiding, of het verbreken van een samenlevingscontract, is een groot verlies. Je verliest niet alleen je partner, maar ook je droom om samen oud te worden of nog allerlei dingen samen te doen. Je leven komt er anders uit te zien. Het kan zijn dat je moet verhuizen, wat ook een verlies is.
Soms verlies je, door onbegrip vanuit de omgeving, ook vrienden en kennissen. De relatie met je schoonfamilie kan verloren gaan. Misschien ga je er in financieel opzicht op achteruit.
Niet in de laatste plaats kan een echtscheiding grote impact hebben op je zelfbeeld, je toekomstperspectief en op je vertrouwen in mensen en God.
Na de scheiding (soms al tijdens je relatie) kom je in een rouwproces terecht. Je draagt een verlies en zult daarmee verder moeten leren leven.
Leren leven met verlies
Een rouwproces kost tijd en energie. Om je te helpen in dit proces heb ik de online cursus ‘Doorleven – leren leven met het verlies van relatie‘ ontwikkeld. In deze cursus ga je zelfstandig, of met begeleiding per mail aan de slag met jouw leven. Je staat stil bij alles wat er gebeurd is, kijkt naar de gevolgen, je krijgt informatie en tips over rouw en alles wat daarbij komt kijken én je kijkt vooruit, want ook jij mag dóórleven. Lees hier meer over de cursus.
Belangrijk in deze periode van je leven is dat je steun zoekt bij anderen.
Je hoeft het niet alleen te doen. Heb je niet voldoende steun of heb je het gevoel dat je vastloopt na je scheiding, overweeg dan een cursus of schrijftherapie.
Overige vormen van hulp
Er zijn diverse vormen van (relatie)therapie waar je terecht kunt.
- Zijn jullie nog bij elkaar en wil je de relatie nog een kans geven óf goed afhechten (bijvoorbeeld omdat er kinderen zijn) dan zou de SCHIP aanpak jullie kunnen helpen.
- Is één van jullie (of beiden) vreemdgegaan dan is het programma SAMEN misschien iets voor jullie. In SAMEN blikken jullie terug én gaan jullie aan de slag om de relatie te herstellen.
- Algemene relatietherapie is te vinden bij EFT Nederland.
Boeken en websites
Boeken
Abortus – Schaamte en schuld (Renate Günther- Greene) (Abortus)
Als er niets meer klopt (Ineke Marsman) (Stil geboren kind)
Als kanker je raakt (Diverse auteurs) (Troostboek van de gelijknamige stichting)
Als je een broer of zus verliest (Minke Weggemans)
Als verdriet op bezoek komt (Eva Eland) (Prentenboek over verdriet)
Afscheid van opa (Mirjam Visker) (Kinderboek)
Beschuit zonder muisjes (Marije Vermaas) (Kinderloosheid)
Bevrijd je verdriet (Henri Nouwen) (Rouw, algemeen)
Dat zal ik jullie nooit aandoen (Petra Ferwerda) (Zelfdoding)
Doorleven – Omgaan met verlies en rouw (Judith Stoker) (Rouw, algemeen)
Gat in je ziel (Titia Liese) (Verlaat verdriet / jong overleden ouders)
Gebroken en toch heel (Bram de Blouw) (Echtscheiding)
Geen grappen God! Worstelen met wonderen (Corlien Doodkorte) (Levensverhaal)
Heel haar keuze (Joan Philips en Sydna Masse) (Abortus)
Helpen bij verlies en verdriet (Manu Keirse) (Rouw, algemeen)
Joni (Joni Eareckson- Tada) (Verlies van gezondheid)
Lijden in Gods hand (Christa Rosier) (Levensverhaal, Bijbelstudie)
Kinderen voor de overkant (Marije Kaptein) (Overlijden kind)
Kwetsbaar vertrouwen (Lies Nijman) (Overlijden partner)
Lentekind (Hanneke Dankers- Kunz) (Overlijden kind)
Na zo lang nog (Henrike Dankers) (Jong ouderverlies)
Nieuw leven na een scheiding (Bill Butterworth) (Echtscheiding)
Nu is nog zo zonder jou (Marloes Harkema) (Overlijden partner)
Olifant op het feest (Linda Bikker en Laurina de Visser) (Prentenboek over verdriet)
Papa’s rouwen ook (Bjorn Visser) (Speciaal voor vaders – overlijden kind)
Stil – Rouw uit een moederhart (Lies Boven) (Overlijden zoon)
Tijd om te troosten (Marinus van den Berg) (Rouw, algemeen)
Troostpleister (Joke Verweerd) (Overlijden partner)
Verder zonder jou (Daan Westerink) (Jongeren en verlies)
Vertel maar (Rita Renema- Mentink) (Gedachten en gedichten rondom kanker)
Vingerafdruk van verdriet (Manu Keirse) (Rouw, algemeen)
Ze zeggen dat het overgaat (Johan Maes) (Rouw, algemeen)
Websites
www.alskankerjeraakt.nl (Hulp, advies en lotgenotencontact)
www.eo.nl/ikmisje (Rouw, ervaringsverhalen en een gedenkplek)
www.helpendehanden.nl (Reformatorische vrijwilligersorganisatie)
Hergebruik textiel / sieraden (Herinnering laten maken van textiel of sieraden)
www.ikzoekchristelijkehulp.nl (Christelijke hulpverlening)
www.in-de-wolken.nl (Boeken en materialen bij (allerlei soorten) verlies)
Jong je geliefde verloren (Forum voor jonge weduwen/weduwnaren)
www.kinderpalliatief.nl (Kinderpalliatieve zorg en ondersteuning bij verlies)
www.npvzorg.nl (Nederlandse Patiënten Vereniging)
www.oudersoverledenkind.nl (Lotgenotencontact)
www.samenalleen.nl (reformatorische vereniging voor weduwen/weduwnaars tot 60 jaar)
www.siriz.nl (Ongewenste zwangerschap en hulp na abortus)
www.steunbijverlies.nl (Hulp en advies bij rouw en verlies)
www.tweelingalleen.nl (Lotgenotencontact na overlijden van een tweelingbroer- of zus)
www.verlaatverdriet.nu (Verlaat verdriet / jong overleden ouders)
www.wietroostmij.nl (Rouw, ervaringsverhalen, lotgenotencontact en een gedenkplek)