Afscheid nemen

Afscheid nemen is een beetje sterven;
sterven aan dat waarvan men houdt.
Men laat een beetje van zichzelf achter in ieder uur en elke plaats.
(Edmond Haraucourt)

Deze weken staan voor mij in het teken van afscheid nemen. Afscheid van mijn studiegenoten en trainers van de opleiding waar ik vier jaar lang van heb genoten. Een periode waarin ik mijn leven gedeeld heb met anderen van wie ik ben gaan houden. Juist ook omdat we zulke persoonlijke en kwetsbare stukken van ons leven hebben laten zien. Komend weekend is het allerlaatste studieweekend

Afscheid nemen van de prachtige mensen van de rouwgroep met wie Sophie en ik een half jaar mochten optrekken. Mensen die stuk voor stuk met een verlies te maken kregen, die afscheid moesten nemen van iemand van we ze zoveel hielden. Ook hier, in deze groep deelden we de meest kwetsbare verhalen uit ons leven met elkaar. Komende woensdag is de laatste avond met deze groep.

We krijgen er allemaal mee te maken, met afscheid nemen. Afscheid van een baan en collega’s (gewild of ongewild). Van een periode in je leven (als de kinderen de deur uitgaan, of als je weet dat dit echt de laatste baby was die geboren werd bij jou). Van vrienden, kerk, sportvereniging of buren als je gaat verhuizen. Van je huisdier omdat je hem moest laten inslapen. Van je gezondheid als er een chronische en/of ongeneeslijke ziekte is vastgesteld. Van iemand die jou lief is en die overlijdt. Het verlies van een droom als die prins op het witte paard nooit komt of je kinderwens onvervuld blijft.

Rouw is de keerzijde van hechting

In een eerdere serie blogs n.a.v. mijn scriptie ‘Leren leven met verlies’ schreef ik over het verband tussen rouw en hechting. We ervaren verlies, de pijn en het verdriet dat daarbij hoort, omdat we aan iemand (of iets) gehecht zijn. Rouw is de keerzijde van hechting.

In het eerste jaar van mijn opleiding, het eerste weekend al, ging ik met mijn intervisiegroep meteen de diepte in. Allemaal vertelden we openhartig over onze levens, de gezinnen waar we uitkwamen en de moeite waar we nu tegenaan lopen. Zulke persoonlijke gesprekken binden samen. Je zou kunnen zeggen dat er na ieder gesprek, elke ontmoeting, ieder weekend, een onzichtbare draad tussen mij en de ander getrokken wordt. Draden van allerlei kleur. Vrolijke, verdrietige, twijfelende, pijnlijke, sterke verbindende draden maar ook kwetsbare, breekbare draden.

Soms breekt er wel eens een draad omdat er teveel spanning op staat. Dat is niet erg, als je de eindjes maar weer aan elkaar knoopt of afhecht. Dat hebben we gedaan tijdens deze vier jaar.

Al die draden maken dat ik me steeds meer verbonden ben gaan voelen met mijn studiegenoten en trainers. Natuurlijk heb ik met iedereen een andere relatie. De één is closer dan de ander, met de één heb je meer klik of gedeelde interesses dan de ander. Ik heb me gehecht aan deze groep mensen die voor mij bijzonder van betekenis zijn geworden.

Als het einde komt

Afscheid nemen hoort bij dit leven. Heel vaak weten we dat er een afscheid aankomt en kunnen we ons erop voorbereiden. Maar soms is een afscheid er opeens. Staat de dood zomaar midden in je levenshuis. Een ongeluk, zelfmoord, hartfalen, overlijden in de slaap, een medische ingreep die niet goed afliep en soms zelfs een onduidelijke of onbekende oorzaak kan maken dat je in één keer met een afscheid geconfronteerd wordt.

De draden waarmee jij aan de ander verbonden bent worden in één keer doorgesneden. Het borduurwerk waar je samen aan bezig was en waar het plaatje zich aan de voorkant voorzichtig vormde blijft half af. Ook als je wel afscheid kon nemen kan het zo voelen. Want het leven hier is voor ons bijna nooit compleet en klaar. We zouden onze geliefden toch het liefst voor eeuwig dicht bij ons houden.

Net zoals rouw de keerzijde van hechting is is afscheid nemen het afhechten van de draden waarmee jullie aan elkaar verbonden waren. Soms kunnen die draden goed in de knoop zitten en is het zoeken naar een beginnetje. Soms ben je al voor het afscheid begonnen met afhechten. Wat mooi is het als dat kan. Dat je je samen kunt voorbereiden op een naderend afscheid. Dat je samen de draden van het leven nog eens langsloopt en kijkt wat er van gekomen is.

Afhechten

Ik heb menig borduurwerk en breiwerk gemaakt. Afhechten was één van de belangrijkste onderdelen van het handwerk. Als je een trui breit en je hecht niet goed af gaat het bij de eerste wasbeurt mis en vallen de gaten in je werk. Als je borduurt en je hecht niet goed af wordt de voorkant van je werk minder strak en mooi.

Ik schreef hierboven al dat het mooi is als je al voor het definitieve afscheid samen kunt afhechten. Maar lang niet altijd is dat mogelijk. Ik denk aan ouders die van het ene op het andere moment hun kind verliezen. Een partner die opeens overlijdt, een vriend die zelfmoord pleegt.

Het is aan jou om bij een afscheid, een verlies, de draden die doorgeknipt zijn goed af te hechten. Dat kan een enorme klus zijn. Juist ook als er stugge, moeilijk te bewerken draden tussen zitten. Neem er alle tijd voor die je nodig hebt en doe draad voor draad. Langzaam maar zeker krijg je overzicht.

Hoe doe je dat?

Misschien ben je er met naald en draad nog wel handig in, maar hoe hecht je draden af van menselijke relaties die voorbij zijn? Ik denk dat daar vele manieren voor zijn en dat je vooral datgene moet doen wat bij jou past. Ik wil graag een paar tips doorgeven:

• Bekijk foto’s of deel verhalen met anderen die de ander ook gekend hebben.
• Schrijf een brief met als titel: ‘Als jij nu hier was…’ of ‘Wat ik je zo graag nog zou zeggen…’
• Schrijf over je herinneringen of maak een herinneringsboek.
• Maak een speciaal plekje in huis of op de kast waar je iets neerzet (een foto of voorwerp).
• Praat zoveel als jij daar behoefte aan hebt over jouw verlies.
• Zoek anderen op die ook een verlies kennen en wissel ervaringen uit.
• Bedenk (en schrijf op of praat erover) wat de mooiste herinnering is.
• Heb je last van open eindjes, van schuldgevoelens, spijt, boosheid of verwijten, deel dit met iemand die je vertrouwt.
• Kijk naar alles wat er geweest is, de mooie en moeilijke dingen.

Ik bereid me voor op het afscheid van mijn studiegenoten. Ik droom al dagen achter elkaar en kom iedereen tegen. Ik schrijf voor iedereen een persoonlijke brief. Met herinneringen, dankbaarheid en wensen. Al schrijvend ben ik aan het afhechten. Ik vind het mooi én het doet pijn. Mooi omdat er zoveel herinneringen zijn die bijzonder zijn. Ontmoetingen, gesprekken, momenten die mijn hart geraakt hebben. Die me verder hebben gebracht, die voor herstel hebben gezorgd, waardoor ik gegroeid ben. Het doet pijn te bedenken dat ik deze veilige plek waar ik dingen heb gedeeld die maar een paar mensen van mij weten, moet loslaten. Dat voelt alsof ik onbeschermd naar buiten moet terwijl het ijskoud is.

Het resultaat

Als je midden in een periode van afscheid zit, van verlies, van rouw, dan zie je niet waar het naartoe kan gaan. Je zit midden tussen de draden en weet niet waar je moet beginnen. Laat staan dat je kunt kijken naar wat je met die draden allemaal gemaakt hebt. Bezig zijn met afhechten is bezig zijn met het resultaat. Want eenmaal afgehecht draai je het borduurwerk om en zie je het plaatje dat zich gevormd heeft. Eenmaal afgehecht kun je die trui dragen en geniet je van de warmte die hij geeft.

Soms zie je het moois al tijdens het afhechten ontstaan. Dan kijk je even hoe het wordt, voordat je verder gaat met de volgende draad. Van een afstandje zie je hoe mooi het is. Dat zijn de herinneringen die niemand jou afneemt. Die blijven en gaan met jou mee het leven in.

Ik merk het tijdens het schrijven van mijn afscheidsbrieven. Naast de pijn die ik voel en de tranen die af en toe over mijn gezicht rollen, zit ik ook te grinniken en voel ik mezelf sterker dan ooit. Deze opleiding, deze mensen, wat hebben ze me veel gebracht. Ik ben dankbaar dat ik het heb meegemaakt. Het is de pijn van afscheid nemen meer dan waard. Ik had het niet willen missen.

Ik hoop dat jij op een dag ook zo kunt terugkijken naar jouw verlies. Het is er allebei: de pijn van het gemis én de herinneringen waar je dankbaar voor bent.
Rouw is de keerzijde van liefde. Herinneringen zijn de keerzijde van rouw. Ik wens jou toe dat je de losse draden van jouw verlies met zorg en liefde kunt afhechten.

Meer info?

• Wil je meer weten over verlies en rouw? Van harte welkom op de open avond ‘Verdriet is een werkwoord’ met Margriet van der Kooi op woensdag 19 juni 2019 in Waddinxveen. Lees hier meer informatie.
• Heb je er behoefte aan om samen met anderen stil te staan bij jouw verlies en wat dat betekent in je dagelijks leven? In september start er een nieuwe rouwbegeleidingsgroep in Waddinxveen. Van harte welkom. Lees hier meer over deze groep en de data.