Open avond

Wat is het heerlijk om weer met een groep mensen bij elkaar te komen. Terwijl ik luister naar de prachtige stem van Kinga Ban kijk ik de zaal in. Ik mag deze open avond van de rouwgroep openen. Een avond over verlies, verdriet en geloof. En juist in deze week, waarin het eeuwigheidszondag is, is het fijn om met een groep mensen bij elkaar te komen die allemaal een verlies kennen.

Ik zie vertrouwde gezichten van mensen die hebben deelgenomen aan de rouwgroep. Er zijn ook veel onbekenden voor mij. Leeftijd doet er niet toe vanavond, ik zie jongeren en ouderen. Allemaal dragen we verdriet met ons mee. Dominee Théjon Bos zal deze avond een inleiding verzorgen. Ik kijk ernaar uit. Hij is al een paar keer eerder te gast geweest op de open avond en ik houd van de manier waarop hij dit kwetsbare thema behandelt.

Gezichten van verdriet

Ds. Bos steekt van wal met wat inleidende opmerkingen. ‘Verdriet kent veel gezichten’, zegt hij. Vanavond gaan we een paar van die gezichten bekijken. Onderzoeken we met elkaar wat verdriet met ons doet. Maar ook het geloof kent veel gezichten. Geloof is geen statische, strak omschreven, gelijkblijvende staat van zijn. Nee, geloof is in beweging. Geloof, de omgang van de mens met God, is een relatie, waarin plaats is voor alles.

Aan de hand van zes woorden staat ds. Bos stil bij verdriet:

1. Verwarring
2. Erkenning
3. Onbegrip en eenzaamheid
4. Geloof en twijfel
5. Doorleven
6. Een bodem onder je verdriet

Verwarring

Verdriet, een verlies door overlijden of wat voor ingrijpende gebeurtenis dan ook, kan je helemaal in beslag nemen. Je hele leven staat op z’n kop. Emoties en gedachten buitelen over elkaar heen. Je kunt er geen touw aan vast knopen en je voelt je ontredderd. Verwarring, dat is wat er gebeurt als een heftige gebeurtenis plaatsvindt in je leven. Zelfs het dagelijks leven kan er gevolgen van hebben. Je vergeet dingen, je bent er met je hoofd niet bij. Jezus kent deze verwarring ook als Zijn vriend Lazarus is gestorven. Ben jij in verwarring? Hij begrijpt het!

Zodra dan Jezus haar ziet weeklagen,
en de Judeeërs die met haar meegekomen zijn ziet weeklagen,
bevangt woede zijn geest en is alles in hem in verwarring. 
Hij zegt: waar hebt ge hem gelegd?-
zij zeggen tot hem: heer, kom en zie!
Jezus breekt uit in tranen.
(Johannes 11:33-35 Naardense Bijbel)

Erkenning

Vechten tegen je tranen. Ken je het? Ik wel… liever laat ik mijn tranen niet zien in het openbaar. Soms schamen we ons voor ons verdriet, of de omgeving weet er geen raad mee. Bij de eerste tranen komen de zakdoeken al tevoorschijn en moet met een bekertje water en een arm om je heen alles maar snel gesust worden. Je verdriet wordt dan niet erkend. Het mag er niet zijn.

Hoe anders is het bij God! Hij kent ons verdriet en is zorgzaam voor onze tranen. Bij Hem zijn ze welkom. Zoals zo mooi beschreven staat in psalm 56:9

Mijn omzwervingen hebt u opgetekend,
vang mijn tranen op in uw kruik.
Staat het niet alles in uw boek?

Onbegrip en eenzaamheid

Wat kan er veel onbegrip zijn vanuit de omgeving. Een verlies, een verdrietige gebeurtenis, het kan samenbinden, maar net zo goed kan het vervreemding geven. Contacten kunnen zich verdiepen, maar, en talloze voorbeelden hoor ik op de rouwgroep, contacten kun je ook verliezen. De omgeving kan vinden dat je sterk moet zijn. Er is toch nog genoeg om voor door te gaan? ‘Niet klagen maar dragen’ is een bekend gezegde, dat in geval van verlies beter overboord gekieperd zou kunnen worden. Sterk zijn is de norm in ons land geworden. Doorgaan, kostte wat het kost. En dat kan een eenzaam gevoel opleveren.

Een stem is te Rama gehoord, geween en veel geklaag:
Rachel, wenend om haar kinderen, weigert zich te laten troosten, omdat zij niet meer zijn. 
(Matt. 2:18)

Soms is verdriet zo groot dat er geen troost voor is. Wat is het bijzonder mooi dat deze tekst in de Bijbel staat. De Bijbel is eerlijk! Geloven is niet alleen maar blijdschap en dankbaarheid. Nee, soms is het leven zo rauw dat er geen troost meer is.

Geloof en twijfel

Geloof, je relatie met God, het kan je kracht geven. De woorden uit de Bijbel kunnen moed en steun geven, houvast. Maar het kan net zo goed zijn dat juist in tijden van verdriet je worstelt met het geloof. Het niet kunnen begrijpen van Gods weg, waarom-vragen, teleurstelling en boosheid, ze zijn er. Lees de Bijbel maar, de psalmen maar ook de verhalen van mensen die lijden in hun leven tegenkwamen. Soms is er twijfel alom. Een niet begrijpen. Misschien heb je je leven lang God gediend en nu in een tijd van moeite ervaar je niets van Hem. De twijfel slaat toe. Een van de psalmen waar dat in beschreven staat is psalm 42.

Tot God, mijn rots, wil ik zeggen: ‘Waarom vergeet u mij,
waarom ga ik gehuld in het zwart, door de vijand geplaagd?’

Doorleven

Soms kun én wil je niet doorleven zonder die ene waar je zoveel van hield. Je kunt niet terug, want iemand is er niet meer, maar verder gaan lukt ook niet. Hoe moet je doorleven met zo’n leegte? Het volk Israël zat ooit in een vergelijkbare situatie. Ze konden geen kant op:

De HEER zei tegen Mozes: ‘Waarom roep je mij te hulp? Zeg tegen de Israëlieten dat ze verder trekken. Jij moet je staf geheven houden boven de zee en zo het water splijten, zodat de Israëlieten dwars door de zee kunnen gaan, over droog land.

Het volk zat klem. Aan de ene kant een leger, aan de andere de zee. En dan roepen ze tot God. Wat een merkwaardig antwoord geeft God hier. Hij zegt niet: ‘Goed dat je om hulp vraagt, Ik zal jullie wel redden’. Hij geeft een opdracht: ‘Trek verder’. Ik vind het een prachtig verhaal, want als de Israëlieten dat doen, dan baant God een weg, dwars door de zee. Dat is de kern van geloven als er diep verdriet is: dat je doorleeft, verder trekt, in het vertrouwen dat er een weg ontstaat.

Een bodem onder je verdriet

Als een verlies net in je leven is gekomen, als het verdriet vers is en groot, dan lijkt het alsof er nooit meer een betere dag komt. Maar toch… er komen betere dagen, momenten waarop het weer wat lichter en ruimer wordt. Afgewisseld door de verwarring die de kop weer opsteekt of de vragen die er opeens weer zijn. Dat kan je een schuldgevoel geven, maar dat hoeft niet, want dat is wat rouwen is. Het is een komen en gaan van verdriet. Wat is het dan troostend om te weten dat er Iemand is die dieper is dan ons verdriet. De bodem van ons bestaan. Dat is geloof, dat je weet dat God daar is, daar waar jij bent. Hij is de bodem onder ons verdriet.

Hoe zou ik aan uw aandacht ontsnappen, hoe aan uw blikken ontkomen?
Klom ik op naar de hemel – u tref ik daar aan, lag ik neer in het dodenrijk – u bent daar.
(Psalm 139:7-8)

Ontmoeting

Van mij mag Ds. Bos nog uren verder praten. Zijn warme en eerlijke woorden doen goed. Ze maken me dankbaar dat ik God mag kennen en dat Hij, hoe ik me ook voel en wat ik ook denk, met mij verbonden wil zijn. We pauzeren even en ik maak een praatje met een paar mensen. Dan is er nog ruimte om te reageren en vragen te stellen. Ik ben onder de indruk van de verhalen en opmerkingen die volgen. Wat kan verlies groot en veelomvattend zijn. Ik voel me bevoorrecht dat ik samen met Sophie Hagen er voor deze mensen mag zijn en dat we met veel van hen een stukje mogen optrekken op hun levensweg.

We sluiten de avond af door naar het prachtige lied ‘Stil mijn ziel wees stil’ te luisteren. Ik laat mijn gedachten de vrije loop. Dit lied hebben we zo vaak gezongen rond de geboorte en na het overlijden van de kleine Levi, het zoontje van Marije die maar 33 uur mocht leven. Zachtjes zing ik mee:

Stil mijn ziel wees stil
En laat nooit los
De waarheid die je steeds omarmd heeft
Wacht wacht op de Heer
De zwartste nacht
Verdwijnt wanneer het daglicht doorbreekt

God U bent mijn God
En ik vertrouw op U
En zal niet wankelen
Vredevorst vernieuw een
Vaste geest binnen in mij
Die rust in U alleen

Informatie

De open avond is één van de avonden van de rouwgroep die Sophie Hagen en Judith Stoker twee keer per jaar starten. De rouwgroep is een lotgenotengroep voor mensen die met verlies door overlijden te maken hebben gekregen. Op 10 avonden komen we bij elkaar, bespreken we thema’s, delen we ervaringen, gaan we op creatieve manieren aan de slag en openen we de Bijbel. Meer informatie over de rouwgroep kun je hier vinden. In januari 2021 hopen we te starten met een nieuwe rouwgroep. Van harte welkom!

Wil je meer lezen over verlies en rouw dan is mijn boek ‘Doorleven – Omgaan met verlies en rouw‘ een aanrader.

Ben je niet zo’n lezer of wil je iemand een mooi geschenk geven ter bemoediging, dan is ‘Rouwkost‘ aan te bevelen. 150 kaartjes waar tips, bemoediging, informatie en opdrachten op staan. Voor iedere dag een nieuw moment om over iets na te denken.

Wil je aan de slag met verlies in jouw leven, maar wil (of kan) je niet deelnemen aan een groep, dan is de online cursus Doorleven wellicht iets voor jou. In deze cursus ga je zelfstandig (of met begeleiding per mail) aan de slag met jouw leven en proces. Naast informatie zijn er opdrachten en vragen die je helpen op jouw weg door het landschap van rouw. De cursus is er in drie varianten:

• Doorleven – Leren leven met verlies door overlijden
• Doorleven – Leren leven met verlies van gezondheid
• Doorleven – Leren leven met een onvervulde kinderwens