Begraafplaats
Een paar weken geleden bezocht ik een begrafenis van een overleden kennis. Na afloop was er gelegenheid voor koffie en ontmoeting maar ik had geen behoefte aan gesprekken en contact. Ik glipte tussen de mensenmassa uit naar mijn auto en reed naar de begraafplaats van mijn eigen woonplaats.
Ik liep naar het gedeelte waar de kindergrafjes zijn. Ik was er al een tijd niet geweest. Zo af en toe kom ik er als ik behoefte heb om even stil te staan. Ik ken inmiddels een heel aantal verhalen van de kinderen die daar begraven zijn. Intense, verdrietige, moedige, kwetsbare verhalen van kinderen die nooit zullen opgroeien. Het trof me dat er in de periode dat ik er niet geweest was weer heel wat grafjes bij waren gekomen. Een tweeling, een jongetje dat tegenover zijn broertje begraven is, en nog een paar anderen. Ik bleef staan bij het graf van Ezra en Levi, de kinderen van Marije over wie ik eerder al schreef en liet mijn gedachten de vrije loop.
Onzichtbare kinderen
Wat is er veel onzichtbaar verdriet als het gaat om kinderen. In mijn praktijk heb ik al vele malen gehoord over mensen die een niet voldragen zwangerschap meemaakten. Met een lelijk woord ‘miskraam’ genoemd. Alsof de zwangerschap mislukt is, alsof het een misser is geweest. Soms nog maar zo pril dat er niemand behalve de ouders op de hoogte waren. Soms was het al wel bekend dat iemand zwanger was en worden pijnlijke dingen gezegd: ‘Ach joh, je was gelukkig nog niet zo ver.’
‘Het was anders vast een gehandicapt kindje geweest, het lichaam stoot het vast niet voor niets af.’
‘Je bent nog jong…’
Maar negen van de tien keer is er bij zo’n niet voldragen zwangerschap al lang een kindje geboren in het hart van de ouders. Een kindje dat nooit gezien zal worden. Misschien wel een kindje dat geen eigen graf of plekje heeft gekregen omdat het daarvoor nog te klein was, of omdat het in een tijd geboren werd waarin er nog een hele andere kijk op deze gebeurtenissen was en doodgeboren kinderen meteen werden weggehaald bij de moeder.
Hoewel deze kinderen onzichtbaar zijn voor de buitenwereld, zijn ze voor ouders reëel en aanwezig. En waar het leven ogenschijnlijk gewoon verder gaat, alsof er niets gebeurd is, staan ouders voor de opgave te leren leven met dit verlies. Een kindje verliezen zonder dat je er (tastbare) herinneringen aan hebt. Wat worden ze gemist!
Make a Memory
Als ik bij het graf van Levi en Ezra sta, kijk ik ook altijd even bij Keet en Tess. Twee meisjes uit twee gezinnen. De moeders zijn vriendinnen. Beiden verwachten hun tweede kindje. Wat zijn ze welkom. Alles is er klaar voor. Beide meisjes overlijden voordat ze geboren worden. Waar babygeluidjes, gezellige kraambezoekjes en bewonderende kreten hadden moeten klinken, is het stil.
Stichting Make a Memory, een prachtige stichting die op verzoek van ouders ernstig zieke, terminale en overleden kinderen van 23 weken tot en met 17 jaar fotografeert, maakte ook van Keet en Tess foto’s. Een blijvende herinnering waardoor deze meisjes altijd een plek zullen houden in het leven van de ouders en broertjes/zusjes.
Maar toch, ondanks deze zichtbare herinnering, is er een onzichtbaar verlies ontstaan. Worden ouders pijnlijk geconfronteerd met vragen die voor een ander zo gewoon zijn. Het gebeurde laatst nog op mijn verjaardag. Mijn schoonmoeder, die Marije verwarde met iemand anders vroeg haar: ‘Hoeveel kindertjes heb jij ook al weer?’ Wat zeg je dan? Marije antwoordde: ‘Ik heb 5 kinderen, 2 in de hemel en 3 bij ons.’
Aan de buitenkant is het niet zichtbaar. Als er naar de samenstelling van je gezin wordt gevraagd, bijvoorbeeld op vakantie of als je je laat overschrijven naar een andere kerk of woonplaats, tellen alleen de levenden. Wat worden ze gemist!
Kinderen die nooit ouder worden
Bij de kindergraven liggen ook kinderen die wel opgroeiden. Kinderen die op jonge leeftijd overleden. Omdat ze ziek werden, of door een ongeval, of omdat ze al met heel veel beperkingen geboren werden en geen lange levensverwachting hadden.
Ook deze verhalen hoor ik in mijn praktijk. Wat is het ongelofelijk moeilijk om een kind waar je zo van houdt los te moeten laten. Om een broertje of zusje te verliezen en je ouders intens verdrietig te zien. Wat een impact!
Het feit dat er van deze kinderen meer herinneringen zijn, maakt het verlies niet minder erg. De herinneringen worden gekoesterd en maken dankbaar, maar tegelijk is er die lege plek. En misschien zelfs wel een leeg huis omdat dit kindje jullie enige kind was. Je bent vader en moeder geworden, maar er is geen kind meer.
Altijd zullen er momenten zijn dat je denkt: Hoe zou het geweest zijn als… Momenten van gemis en verdriet. Wat worden ze gemist!
Afwezig aanwezig
‘Geen kind is zo aanwezig
als het kind dat er niet is’
Deze quote geeft zo goed weer hoe het is om zonder je kind verder te moeten leven. Of zonder het kind dat zo welkom was maar er nooit gekomen is. Ik denk aan de kinderen die ik zo graag samen met Jan Willem had willen krijgen, maar die nooit gekomen zijn. In mijn hart was ruimte genoeg. In mijn fantasie was ik al vijf keer bevallen. Als mijn menstruatie een paar dagen uitbleef had ik de naam voor het kindje al bedacht en de babykamer in gedachten al ingericht.
Een paar weken geleden werd mijn beste vriendin voor het eerst oma. Het was zo’n moment waarop ik me weer opnieuw bewust werd van de omvang van het verlies van een kind. Of het nu wel of niet daadwerkelijk geboren is geworden. Dat kind zal nooit trouwen en kinderen krijgen. Je zult nooit opa en oma worden van een kleinkind van jouw zoon of dochter. Het verlies van je kind is een chronisch en blijvend verlies.
Geen kind is zo aanwezig als het kind dat er niet is. Het is er altijd. Misschien zichtbaar op foto’s of filmpjes. Misschien omdat er nog spullen zijn die herinneren aan jouw kindje. Een foto van een echo, een knuffelbeertje, kleertjes die je had gekocht maar nooit gedragen zijn. Handjes of voetjes in gips. Misschien is er niets tastbaars. Dan zou ik je willen aanmoedigen om eens na te denken of je iets symbolisch zou willen neerzetten of ophangen dat jouw kindje aanwezig maakt. Als je daar behoefte aan hebt, want niets moet. Maar jouw kind, dat ooit zo welkom was, dat woont in je hart, mag ook vandaag aanwezig zijn in je leven.
Herkenning
Wellicht herken jij je in één van bovengenoemde situaties. Heb jij ook te maken gekregen in je leven met het verlies van een kind, of van meerdere kinderen. Dan hoop ik dat je mensen om je heen hebt met wie je je verhaal kan delen. Bij wie je uit kan huilen als je een moeilijke dag hebt, die attent voor je zijn op bijzondere dagen. Met wie je herinneringen op kan halen, je boosheid of angsten kan delen en die je helpen om lichtpuntjes te zien.
Misschien haal je kracht uit je geloof in God. Uit de wetenschap dat jouw kind nu al op de beste plek is waar het kan zijn: Thuis, bij God de Vader. Tegelijk kan je geloof ook worstelingen geven. Vragen of twijfels kunnen in je hart ontstaan. Waarom God moest dit gebeuren?
Lotgenoten contact
Het is mijn verlangen om mensen die een kind verloren hebben met elkaar in contact te brengen en om zo wat voor hen te kunnen betekenen. Hoe dat er precies uit gaat zien, daar heb ik allerlei ideeën over die langzaam maar zeker vorm krijgen. Maar één van de dingen die in mijn hart geboren zijn is het organiseren van een weekend voor moeders (of ouders, dat weet ik nog niet zeker), die een kind verloren hebben. Door een afgebroken zwangerschap, door een vroeggeboorte, tijdens of na de geboorte, of na een aantal jaren.
Vanuit mijn kennis en kunde als therapeut zou ik jullie dit weekend willen meenemen door het land van verlies en rouw. Aan de hand van een aantal thema’s zoals bijvoorbeeld het verloop van rouw, de rouwladder, hoe houd je de herinneringen levend, hoe leef je met verlies verder, verlies en relaties, wil ik met jullie op ontdekking gaan. In dit weekend zal er ruimte zijn voor ontmoeting, delen van ervaringen, creatieve momenten, muziek en bemoediging vanuit de Bijbel.
Ik wil dit weekend graag samen met Marije Kaptein gaan organiseren. Marije is de schrijfster van het boek ‘Kinderen voor de overkant’. Zij verloor haar zoontje Levi 33 uur na zijn geboorte. Nog geen jaar later overleed ook haar zoontje Ezra na drie weken voor zijn leven gevochten te hebben. Naast lotgenoot is Marije kinderverpleegkundige op de IC van het Erasmus Ziekenhuis. Zij komt daardoor regelmatig in aanraking met ouders die hun kindje verliezen.
Interesse
Lijkt jou zo’n weekend fijn, of weet je wellicht iemand voor wie dit zou kunnen helpen, neem dan contact op met mij. Als er voldoende animo is, gaan we concreet aan de slag om iets te plannen.
Je kunt mij mailen op: info@voltooidverledentijd.eu
Heb je andere ideeën voor lotgenotencontact laat het mij dan ook weten. Ik waardeer het erg als je deze blog zou willen delen met anderen of op een forum / lotgenotengroep.
Wil je meer weten over mijn praktijk (en over mij) kijk dan op:
rouw.voltooidverledentijd.eu
Samen rouwen neemt het verlies niet weg
maar maakt het wel dragelijker.
Ik zou wel interesse hebben in een weekend met lotgenoten die ook het verlies van een kind hebben meegemaakt